Skip to main content
Skinnbók rituð af óþekktum skrifara snemma á 14. öld. Í bókinni eru 55 blöð. Um feril handritsins er ekkert vitað fyrr en Brynjólfur biskup Sveinsson Skálholtsbiskup eignaðist það 1640; þá var glatað eitt blað framan af því. Konungsbók er eitt merkasta handrit Snorra Eddu, en aðalhandrit hennar eru fjögur; Konungsbók sem hér er sýnd, Uppsalabók, Ormsbók, sem eru skinnbækur frá 14. öld, og Trektarbók, pappírsuppskrift frá því um 1600 eftir glötuðu handriti frá 13. öld.

Frá fornu fari hafa orðin edduregla og eddulist verið höfð um skáldskaparfræði. Þau eru aðalefni Konungsbókar sem í Uppsalabók er eignuð Snorra Sturlusyni. Edda skiptist í fjóra hluta. Fyrst er formáli sem líta má á sem eins konar heimspekilegan inngang að öllu verkinu. Þar eru heiðin trúarbrögð rakin til fornrar dýrkunar á náttúrunni og norrænu goðin talin afkomendur Priams Trójukonungs sem fluttust til Norðurlanda voru teknir þar í guðatölu. Annar hlutinn er Gylfaginning sem er rammafrásögn í formi spurningarkeppni milli þriggja ása og Gylfa konungs úr Svíþjóð sem kemur á þeirra fund dulbúinn sem förumaður og nefnist Gangleri. Í svörum ásanna við spurningum Gylfa er fólgið ítarlegt yfirlit yfir norrænar goðsagnir allt frá tilurð jötna og goða og sköpun heimsins til tortímingar hans í ragnarökum. Víða er vitnað til vísna úr eddukvæðum eins og Völuspá, Vafþrúðnismálum og Grímnismálum og þá stundum til annarrar gerðar en þeirrar sem varðveitt er í Konungsbók eddukvæða. Þriðji hluti Eddu, Skáldskaparmál, hefjast einnig í formi viðræðu milli Braga, guðs skáldskaparins, og Ægis, sjávarguðsins, þar Bragi segir honum ýmsar goðsagnir í upphafi en svo hverfur frásögnin frá samtalsforminu og snýst yfir í skýringar og yfirlit yfir skáldskaparmálið, þ.e. kenningar og heiti, sem eru flokkuð eftir merkingu sinni. Tekin eru fjöldamörg dæmi um notkun kenninga og heita úr kvæðum norskra og íslenskra skálda frá ýmsum tímum og iðulega vitnað til kvæða sem nú eru glötuð. Einnig er skotið inn frásögnum úr goðsögnum og hetjusögnum til skýringar á uppruna kenninga. Síðasti hluti Eddu er Háttatal sem er þrískipt kvæði, 102 vísur sem sýna eiga hina ýmsu bragarhætti. Snorri orti kvæðið sjálfur og í fyrsta þriðjungi þess lofar hann Hákon Hákonarson Noregskonung, í öðrum þriðjungi Skúla jarl og í síðasta þriðjunginum þá báða fyrir sigursæld í orrustum og örlæti við fylgismenn sína.

Talið hefur verið að Snorri hafi samið verkið eftir að hann kom frá Noregi 1220. Hafi hann þá fyrst ort Háttatal um þá Hákon konung og Skúla jarl, en bætt síðan framan við Skáldskaparmálum, Gylfaginningu og Prologus. Snorra Edda var umfram allt handbók þeirra skálda sem dýrt þurftu að kveða og nota vildu rétt heiti og kenningar að fornum hætti. Augljóst er að Snorri hefur haft stuðning af erlendum bókum bæði í guðfræði og skáldskaparmennt, en hann fer með hugtök þeirra fræða á mjög frjálslegan hátt. Bygging verksins er þó áþekk alkunnum námsbókum á síðari hluta 12. aldar; lærisveinn spyr meistara og skráðar eru spurningar og svör. Fyrir lesendur nú á dögum er hún mikilvægasta heimild norrænna þjóða um heiðin trúarbrögð og goðsagnir.

Aftan við Eddu í Konungsbók standa tvö kvæði eftir Bjarna Kolbeinsson biskup (d. 1222) úr Orkneyjum: Jómsvíkingadrápa og Málsháttakvæði.

Brynjólfur Sveinsson gaf Friðriki III Danakonungi handritið 1662 og í bókhlöðu hans var það uns það kom aftur hingað til lands 1985.