Verið velkomin á opnun Íslensk-enskrar veforðabókar 23. október kl. 15 á bókasafninu í Eddu, 1. hæð.

Dagskrá

• Guðrún Nordal forstöðumaður
• Bryony Mathew sendiherra Bretlands
• Þórdís Úlfarsdóttir aðalritstjóri
• Max Naylor ritstjóri ensku
• Sigrún Brynja Einarsdóttir, ráðuneytisstjóri menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðuneytis

Fundarstjóri er Halldóra Jónsdóttir.

Íslensk-ensk veforðabók er tíunda tvímálaorðabókin sem stofnunin hefur birt undanfarin 14 ár. Vinna við Íslensk-enska veforðabók hófst árið 2021 sem rannsóknarverkefni þar sem prófaðar voru sjálfvirkar aðferðir til að flýta þýðingarvinnunni. Í framhaldinu fengust styrkir til að halda verkinu áfram.

Orðabókin telur 54 þúsund uppflettiorð, 33 þúsund málnotkunardæmi og tíu þúsund orðasambönd. Upplesinn framburður fylgir öllum uppflettiorðunum og nýtist það einkum erlendum notendum sem eru að læra íslensku. Orðabókin birtist eingöngu á vefnum og er hún ókeypis og öllum aðgengileg (enska.arnastofnun.is). Verkið birtist einnig á vefgáttinni m.is.

Grundvöllurinn að verkefninu er íslensk-skandinavíska veforðabókin ISLEX sem opnuð var á vefnum haustið 2011. Hún tengdi íslensku við dönsku, sænsku, nýnorsku og norskt bókmál og síðar bættust við finnska og færeyska (islex.arnastofnun.is). Síðan þá hefur íslenski orðagrunnurinn verið stækkaður og endurskoðaður og fleiri orðabækur hafa fylgt í kjölfarið. Næsta veforðabók, Lexía, hefur að geyma íslensk-franska og íslensk-þýska orðabók (lexia.arnastofnun.is) og nýlega gaf stofnunin út Íslensk-pólska veforðabók (polska.arnastofnun.is).

Aðalritstjóri orðabókarinnar er Þórdís Úlfarsdóttir og ritstjórar ensku eru Max Naylor og Björn Halldórsson. Að þýðingarvinnunni kom einnig Larissa Kayser. Verkefnisstjóri er Halldóra Jónsdóttir.

Verkefnið hefur fengið fjárveitingu frá menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðuneytinu auk styrkja frá Styrktarsjóði Áslaugar Hafliðadóttur á vegum Háskóla Íslands.

Viðburður á Facebook

Vinafélag Árnastofnunar stendur fyrir viðburði í Eddu 23. október þar sem Bergsveinn Birgisson mun ræða um bók sína Svarti víkingurinn sem út kom 2016. Bókin vakti töluverða athygli þegar hún kom út og hefur notið mikilla vinsælda.
Í erindinu mun Bergsveinn fjalla um landnámið og heimildir um það í ljósi þess sem hann kallar upprunamýtu Íslands og var búin til á hámiðöldum.
Stuðst er við rannsókn á einum víðtækum landnámskjarna sem Geirmundur heljarskinn veitti forstöðu og það dæmi skoðað í ljósi norrænna heimilda en Geirmundur er einmitt söguhetja bókarinnar.

Erindið hefst kl. 17 í fyrirlestrasal Eddu.

Vakin er athygli á því að handritasýningin Heimur í orðum er opin alla daga nema mánudaga kl. 10–17. 

Mál og saga býður alla velkomna á Ólafsþing fyrsta vetrardag, laugardaginn 25. október nk., í fyrirlestrasal Eddu, Arngrímsgötu 5.

Ráðstefnan fer nú fram í áttunda sinn og er haldin í samstarfi við Málvísindastofnun Háskóla Íslands.

Nánar má fræðast um erindin á vef félagsins.

Dagskrá

9.25–9.30 Þingið sett

9.30–10 Haukur Þorgeirsson: Formgerð, fílólógía og félagslegir þættir – þróun hins forna hljóðasambands ‘vá’

10–10.30 Jón Axel Harðarson: Um klofningu og stígandi tvíhljóð í fornnorrænu

10.30–11 Kaffihlé

11–11.30 Helgi Skúli Kjartansson: Bragreglan um „órofinn nafnlið“

11.30–12 Teresa Dröfn Freysdóttir Njarðvík: Bragfræðileg óregla í miðaldarímum – samsláttur í braghendu og úrkasti

12–12.30 Yelena Sesselja Helgadóttir: Um tengsl þulubyggingar við umhverfi þulunnar, eða Fylgni enn óþekk(t)

12.30–13.30 Hádegishlé

13.30–14 Þorgeir Sigurðsson: Sagnaforliðurinn ‘of’ í elsta íslensku ritmáli

14–14.30 Guðvarður Már Gunnlaugsson: Eru 17 rithendur á íslensku hómilíubókinni? Eða aðeins ein?

14.30–15 Aðalsteinn Hákonarson: Textafræði örnefnaskrár

15–15.30 Kaffihlé

15.30–16 Katrín Axelsdóttir: Hugað að hælibörvum – Lítið eitt um rúnaristuna Qorlortup Itinnera 2 (GR NOR1998;10)

16–16.30 Guðrún Þórhallsdóttir: Leikur að orðsifjum – Taumhald, tamning, þamir og þumur í íslensku og færeysku

16.30–17 Jón Símon Markússon: Um útjöfnun algengra beygingarvíxla í fleirtölumyndum færeyskra karlkynsnafnorða

17.00 Ráðstefnuslit og léttar veitingar

Allir velkomnir.

Viðburður á Facebook

Í tilefni af 150 ára ártíð Bólu-Hjálmars (1796−1875) standa Þjóðminjasafn Íslands og Árnastofnun fyrir málþingi um hið þekkta alþýðuskáld.

Málþingið fer fram í fyrirlestrasal Þjóðminjasafnsins á 1. hæð safnsins laugardaginn 25. október og hefst kl. 13.

Á málþinginu verður fjallað um æviferil Bólu-Hjálmars og fjölbreytt lífsverk hans en auk þess að vera eitt mesta alþýðuskáld þjóðarinnar safnaði hann þjóðlegum fróðleik og lagði stund á útskurð. Á milli dagskráratriða munu félagar í Kvæðamannafélaginu Iðunni kveða vísur eftir Bólu-Hjálmar við kvæðalög sem varðveist hafa meðal afkomenda hans.

Ævar Kjartansson stjórnar málþinginu.

Sigríður Sigurðardóttir, sagnfræðingur og fyrrum safnstjóri Byggðasafns Skagfirðinga: Bólu Hjálmar – Mennska og menningararfur

Þórður Helgason, dósent emeritus við Menntavísindasvið Háskóla Íslands: Ritvélin hans Hjálmars

Haukur Þorgeirsson, rannsóknarprófessor við Árnastofnun: „Skollvalds hóran“ – myndmál og kenninganotkun Bólu-Hjálmars

Kaffihlé

Halldór Júlíusson, tréskeri og áhugamaður um tréskurð Hjálmars: Útskurðurinn

Rósa Þorsteinsdóttir, þjóðfræðingur og rannsóknardósent: Hjálmar og þjóðsagnasafn Jóns Árnasonar

Kristján B. Jónasson bókmenntafræðingur: Hvernig leit Bólu-Hjálmar út?

Viðburður á Facebook

Klippimyndasmiðja undir stjórn Kristínar Rögnu Gunnarsdóttur.

Í fjölskyldusmiðjunni sunnudaginn 26. október býðst börnum og fullorðnum að setja saman eigin klippimyndir úr alls kyns pappírsúrklippum, m.a. gömlum veggspjöldum sem sýna myndir úr handritunum.

Kristín Ragna Gunnarsdóttir er sjálfstætt starfandi grafískur hönnuður, teiknari og rithöfundur. Hún hefur unnið á skapandi hátt með norræna goðafræði og átt þátt í því að endurskapa þennan spennandi heim, m.a. með því að nota aðferðir samklipps.

Kristín Ragna hefur hlotið Dimmalimm − Íslensku myndskreytiverðlaunin í tvígang. Annars vegar fyrir bókina Hávamál sem hún vann ásamt Þórarni Eldjárn og hins vegar Örlög guðanna sem var samvinnuverkefni hennar og Ingunnar Ásdísardóttur. Í þessum verkum teflir Kristín Ragna saman málverki, teikningu og samklippi svo úr verður hrífandi heimur.

Tökum upp skærin og búum til okkar eigin listaverk í haustfríinu!

Viðburðurinn fer fram í safnkennslustofunni Sögu á 1. hæð og stendur yfir frá kl. 14 til 16.

Viðburður á Facebook

Þingið er helgað minningu Jenny Jochens (1928‒2025).

Dagskrá

14.00 Guðrún Ingólfsdóttir

Jenny Jochens – Minning

14.15 Haukur Þorgeirsson

Tvenns konar Laxdæla saga: Fyrstu drög að nýrri útgáfu

14.45 Brynja Þorgeirsdóttir

Raddir skáldskaparins í Laxdæla sögu 

15.15 María Elísabet Bragadóttir flytur ljóð

15.30  Kaffihlé

16.00 Torfi H. Tulinius

Baráttan um blóðið. Laxdæla og átök Sturlungaaldar

16.30 Guðrún Nordal

Konurnar í Sælingsdalstungu

17.00 Kristín Ómarsdóttir flytur ljóð

Léttar veitingar

Viðburður á Facebook

Hjalti Snær Ægisson flytur fyrirlestur í tengslum við sýninguna Heimur í orðum.

Tveggja postula saga Jóns og Jakobs er lengsta sagan í Skarðsbók postulasagna, hinu gagnmerka handriti sem er talið ritað á Íslandi um 1360. Í sögunni er greint frá bræðrunum Jakob og Jóhannesi Sebedeussonum, lærisveinum Krists, og því ötula starfi sem þeir vinna við að útbreiða boðskap meistara síns eftir krossfestinguna.

Sagan hefur löngum þótt óhóflega löng og sundurlaus, enda samsett úr fjölda heimilda sem eru oft nefndar beint í texta sögunnar. Finnur Jónsson lýsti verkinu í bókmenntasögu sinni árið 1901 sem „sérlega langdreginni og óbærilega leiðinlegri framleiðslu“ (‚en overordenlig vidtløftig og ulidelig kedsommelig fremstilling‘).

Í fyrirlestrinum verður því hins vegar haldið fram að sagan sé heildstætt og haganlega samsett listaverk með skýra stefnu þar sem allur textinn (útúrdúrarnir þar með taldir) þjónar markvissum tilgangi.

Við rekjum okkur í gegnum atvik sögunnar lið fyrir lið og grennslumst fyrir um aðferð höfundarins, listrænar ákvarðanir og aðlögun þeirra latínubóka sem lagðar eru til grundvallar við ritun sögunnar.